Шоқан Уәлиханов атындағы «Алтынемел» мемориалды музейі
Шоқан Уәлиханов атындағы «Алтынемел» мемориалдық музейі 1982 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулысы негізінде құрылды. Музейдің құрылысы 1985 жылдың 20 қыркүйегінде толық аяқталып, ұлы қазақ ғалымы, ағартушы-демократ, тарихшы, этнограф және фольклоршы Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың туғанына 150 жыл толуына орай ресми түрде ашылды. Қазіргі таңда музей «Жетісу облысының Мұхамеджан Тынышбайұлы атындағы тарихи-өлкетану музейі» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорнының филиалы ретінде қызмет атқарады.
Музейдің тақырыптық-экспозициялық құрылымы алты бөлімнен тұрады:
1. Шоқан Уәлихановтың өмірбаяны және қалыптасқан ортасы;
2. Ғалымның ғылыми және шығармашылық қызметінің басталуы;
3. Саяхаттары мен ғылыми-зерттеу экспедициялары;
4. Петербор кезеңі (1860–1861 жж.);
5. Өмірінің соңғы жылдары;
6. Шоқан мұрасын зерттеушілер (академик Ә.Х. Марғұлан, музейдің негізін қалаушы, Ұлы Отан соғысының ардагері И. Базарбаев және басқалар).
Музей ғимаратының сәулеттік шешімі қазақ халық эпосының символикасымен және мемориалдық құрылыстардың дәстүрлі элементтерімен үндес. Сыртқы құрылымында қазақтың әлемнің төрт тарапына қатысты көне таным-түсініктері бейнеленген. Ғимараттың бұрыштық құрылымдары әртүрлі пішінде жасалып, олардың барлығы орталықтағы түрлі-түсті жіптермен өрілген «бақыт түйініне» бағытталған. Бұл идея халықтық дүниетанымдағы «әлемнің орталығы» және «жердің жеті қабаты» туралы мифологиялық түсініктермен үндесіп, музей ішкі кеңістігінің террасалық құрылымынан көрініс табады.
Экспозицияларда Шоқан Уәлихановтың балалық шағы, отбасы, өмірі мен ғылыми-зерттеу қызметі, тұлғалық және рухани әлемі жөнінде жан-жақты мәліметтер ұсынылған. Көрмеде Шоқанның жеке заттары - эполеттері, қаруы, ер-тұрманы, өзі жасаған карталар мен сызбалар, қолжазбалар, экспедиция кезінде салған графикалық және көркем суреттері, сондай-ақ халық қолданбалы өнерінің бұйымдары көрсетілген. Сонымен қатар, музыкалық аспаптар оның қазақ аңыздары мен дәстүрлі музыкасына деген ықыласын айғақтайды. Қырғыз, ұйғыр және қытай ұлттық киімдері мен зергерлік бұйымдары, сондай-ақ Уәлиханов жинаған минералдар оның кең ауқымды ғылыми қызығушылықтарын танытады.
Бұл музей - Шоқан Уәлихановтың өмірі мен шығармашылығын зерттеуге, ұлы тұлғаның тарихи және ғылыми мұрасын халыққа насихаттауға бағытталған маңызды мәдени-ғылыми мекеме болып табылады.
